32. De eerste industriële revolutie.

 

Rond het jaar 1775 bouwde James Watt de eerste stoommachine die meer kon dan enkel water oppompen en bracht hiermee de industriële revolutie op gang. Handenarbeid werd vervangen door machinale productie, ateliers werden grote fabrieken, massaproductie werd de norm. We spreken van de eerste industriële revolutie die zal duren tot op het einde van de 19^de eeuw.

Hiermee samengaande steeg ook de behoefte en de noodzaak om steeds meer goederen te kunnen transporteren. Het transport van goederen met paard en kar zoals voordien gebruikelijk was, op wegen die soms de naam amper waard waren of met trekschuiten langs jaagpaden, dat soort transport was hiervoor totaal ongeschikt. Er zal een transportrevolutie moeten volgen.

En inderdaad, de stoommachine vindt zijn weg naar de trein, naar het schip. In 1804 wordt de eerste locomotief in gebruik genomen in een ijzermijn in Engeland. In het jaar 1819 vaart het eerste stoomschip de Atlantische Oceaan over van New-York naar Liverpool. Stoomschepen varen sinds 1835 op de Rijn. Spoorlijnen en wegen worden aangelegd. Op 5 mei 1835 rijdt de eerste trein in België tussen Mechelen en Brussel, tevens een primeur op het vasteland van Europa. De industriële revolutie veroorzaakt effectief een transportrevolutie.

Ook de infrastructuur van de havens en de waterwegen bevindt zich aanvankelijk nog op ‘paard-en-kar’ niveau en de groei van de goederenstromen stuit vlug op zijn grenzen. De druk wordt snel nog intenser: vooral de zeeschepen worden alsmaar groter, en hun diepgang neemt toe. Daarnaast heeft men alle moeite om de complexe verschijnselen van de verlanding – het spel van aanslibbing, erosie, verzanding - aan de kusten en vooral in de toegangswegen naar de havens te beheersen. Dat laatste lukt eigenlijk ook niet. Om de sterke stijging van de goederenstromen te kunnen opvangen en te stimuleren, zal blijken dat grote investeringen nodig zijn.

Om een idee te geven van de grote druk. In het jaar 1859 deden de havens van Rotterdam, Hamburg en Antwerpen minder dan één miljoen ton. In het jaar 1906 deden diezelfde havens respectievelijk meer dan 9 miljoen ton (Rotterdam), 10 miljoen ton (Antwerpen) en 11 miljoen ton (Hamburg). Een vertienvoudiging van de goederenstromen in minder dan 47 jaar.

In de Lage Landen is het vooral de toegankelijkheid van de havens van Amsterdam en van Rotterdam die in het oog springen en de grootste zorgen baren bij deze ontwikkelingen. Zonder oplossing voor de toegankelijkheid wacht enkel de provinciale tweederangs rol.

31. Ten geleide

 

Ten geleide

Naar het einde van de 15^de eeuw is de directe verbinding van Brugge met de zee een groot probleem geworden door de verlanding van het Zwin. Wanneer dan in het jaar 1604, midden in de tachtigjarige oorlog, Sluis definitief bezet wordt door Prins Maurits en zijn republikeinse troepen, betekent dit formeel ook het einde van Brugge als metropool.

Het betekende ook het einde van de vrije doorvaart op de Schelde, totdat in het jaar 1863 de middeleeuwse Scheldetol definitief werd afgekocht van Nederland tezamen met 19 andere landen.^3.1

Het is slechts na 300 jaar, op 23 juli In het jaar 1907, dat  door Koning Leopold II de nieuw gebouwde haven in Zeebrugge ingehuldigd wordt. Dit was een groot project en de ervaring leert dat projecten van deze omvang en belangrijkheid een lange incubatietijd hebben. In het geval van de haven van Zeebrugge situeert de start van deze periode zich in de jaren 60 van de 19^de eeuw en dit is de eeuw van de eerste industriële revolutie.

Zeebrugge komt niet uit de lucht gevallen. Om inzicht te krijgen in de geschiedenis van zijn ontstaan, is een schets van de achtergrond in de 19^de eeuw onontbeerlijk. Dat ontstaan situeert zich trouwens in Gent.